O artigo
Definición
O artigo é unha clase de palabras, carentes de significado propio, que precede sempre ao substantivo -ou a outra palabra ou sintagma substantivado- delimitando o seu significado:
Artigos determinados:o,a,os,as.
Artigos indeterminados: un, unha, uns, unhas.
Función
O artigo ten función actualizadora (que significa que restrinxe o significado do substantivo, ex. "A casa azul é a miña") e función substantivadora (que quere dicir que fai que o elemento que o segue -adxectivo, numeral, verbo, adverbio, etc.- cumpra as funcións propias do substantivo, ex. "A azul é a miña").
As segundas formas do artigo
As segundas formas do artigo ou alomorfos son lo, la, los, las.
Normas de uso dos alomorfos:
A súa presenza conleva a desaparición do -s ou do -r precedentes (Recólle-la mesa?).
Só é obrigatorio o uso da segunda forma do artigo coa preposición por e co adverbio interrogativo u:
Véxoo vir polo camiño
U-los dicionarios?
As segundas formas do artigo poden non ser empregadas na escrita, mais cómpre facelo na fala, pronunciando os elementos unidos:
Erguemos o sofá/ (leremos: erguémolo sofá)
Erguémo-lo sofá/ (leremos: erguémolo sofá)
Contraccións
Os artigos determinados contraen coas preposicións a, de, con, en, por e tamén coa conxunción comparativa ca.
a: Xoán foi xogar á Laracha.
de: É Marcos do Carracedo.
con: Xoguei coa pelota: co, coa, cos, coas
en: Meteu o zapato no burato.
por: Marcharon polo río embaixo.
ca: É máis fermoso (ca+o) có teu (cá túa).
Os artigos indeterminados contraen coas preposicións con, de, en.
a: Foi a unha casa rural.
de: Fálame dunha novela negra sueca.
con: Estaba á parola cunha amiga da infancia.
en: Vive nunha desas casas.
por: Roi foi por un computador novo.
ca: Fala máis ca unha lercha.
Non obstante, os artigos determinados e os indeterminados non contraen se a preposición e o artigo non forman parte da mesma frase nominal: No caso de un veciño estar en desacordo, pode efectuar a correspondente reclamación.
Normas de uso
O artigo non se pode empregar nos seguintes casos:
En vocativos e aposicións apreciativas: Mira, meu fillo, déixocho alí.
Cando hai un demostrativo ou un indefinido diante dun substantivo: Esta bicicleta é miña.
O artigo é obrigatorio:
A regra xeral di que é obrigatoria a presenza do artigo ante o posesivo: vémonos na miña casa.
Agás:
Cos nomes de parentesco ou cando o posesivo determina claramente ao substantivo: Falei con túa irmá. Meu amor é só para ti. Tamén nestes casos é posible a presenza do artigo (Falei coa túa irmá. O meu amor é só para ti).
Cando o posesivo integra unha fórmula de tratamento: Súa Excelencia.
Unha expresión de carácter relixioso (Noso Señor, Nosa Señora...).
Cando o posesivo forma parte dun vocativo: Meu rei, onde estás?.
En certas expresións e frases feitas: Meu dito, meu feito. Nestes casos, tamén son admisibles as construcións con artigo (Pola miña vontade).
Cando o posesivo vai precedido dun demostrativo: Ese teu fillo é listo coma un allo.
En enunciados nos que aparece un distributivo: Viñan cada un con súa entrada. Nestes casos, aínda que é admisible a presenza do artigo, se esta se produce resulta redundante: Viñan cada un coa súa entrada. Tamén é correcto: Traían cadansúa entrada.
Para saberes máis: o artigo El
En galego existe ademais a forma el, que é un arcaísmo pouco empregado e de uso restrinxido ás palabras Rei e Señor.
El Señor, con grande concurso de fieis, visitou solemnemente o pazo.
(Otero Pedrayo, O fidalgo)
Teño espanto ás armas e amo a viaxe,
Poema de Manuel Rivas (Balada nas praias do Oeste):